Conflict between father and son is one of the oldest themes in literature, and in this open letter to his father – a letter which was never sent – Kafka tries to come to terms with one of the most deeply rooted obsessions of his troubled soul. Written as a long, tense and dramatic confession in which writer and man are gathered together in front of an ambivalent figure of authority, ”Dearest Father” is a desperate attempt to retrace the origins of a turbulent and highly conflicted relationship between an unflinching parent and an extremely sensitive child. Both a merciless indictment of his father and an impassioned appeal to him, Kafka’s inspired work is one of the most lucid and touching psychological documents of the twentieth century.

Deze brief was prachtig. Prachtig op een heel droevige manier. Ik heb het in één zitting gelezen en de hele tijd had ik een brok in mijn keel. Bepaalde stukjes waar hij in detail gaat over zijn gevoelens waren hartverscheurend om te lezen. Ik had nog nooit eerder iets van Franz Kafka gelezen en ik had verder ook geen verwachtingen dus daardoor was ik ook extra verrast.

In deze brief geeft hij antwoord op de vraag van zijn vader waarom hij bang is voor hem. Wat volgt is een lange brief waarin hij begint bij zijn kindertijd en doorgaat tot het de tijd waarin hij de brief schreef. Het begin van de brief pakte me al meteen waardoor ik niet hoefde in te komen. Dit wil ik even met jullie delen om een idee te krijgen van hoe de brief is geschreven.

You asked me recently why I maintain that I am afraid of you. As usual, I was unable to think of any answer to your question, partly for the very reason that I am afraid of you, and partly because an explanation of the grounds for this fear would mean going into far more details than I could even approximately keep in mind while talking. And if I now try to give you an answer in writing, it will still be very incomplete, because, even in writing, this fear and its consequences hamper me in relation to you and because the magnitude of the subject goes far beyond the scope of my memory and power of reasoning, to you the matter always seemed very simple, at least in so far as you talked about it in front of me, and indiscriminately in front of many other people.

Kafka heeft de persoonlijkheid van zijn vader volledig geanalyseerd. En niet alleen die van zijn vader, hij heeft zijn eigen persoonlijkheid ook volledig geanalyseerd. Allebei komt heel erg naar voren in de brief en het was fascinerend om te lezen hoe hij zowel zijn vader als zichzelf tot in de detail kende.

Het was heel knap hoe hij alle kinderlijke gevoelens van vroeger zo goed weet te beschrijven. Hij haalt glasheldere herinneringen naar boven te halen en vertelt zijn beleving en hun grote verschillen daarin aan zijn vader. Tijdens het lezen voel je precies de pijn en angst zoals een kind dat voelt. De stukjes uit zijn kindertijd en jeugd raakte me ook het meeste omdat een kind zo onschuldig en machteloos is. Ik heb het altijd zo knap gevonden als auteurs kinderlijke gevoelens goed weten te beschrijven, zoals bijvoorbeeld R.J. Palacio dat doet in haar boek ‘Wonder’.

Terug naar de brief. Ondanks alle problemen tussen hem en zijn vader, hield Kafka zielsveel van zijn vader en wist dat dat andersom ook het geval was. Deze onvoorwaardelijke liefde tussen een ouder en kind vond ik heel ontroerend om te lezen. Naast de liefde die hij voor zijn vader voelt lees je ook hoe hij tegen hem opkijkt als persoon en hoeveel positieve kwaliteiten hij over hem weet te benoemen.

Bijna elke keer als hij zijn vader van iets verwijt, eindigt hij het verwijt met een gevoel van begrip of in ieder geval een argumentatie waarom het zo heeft moeten lopen en dat de schuld niet alleen bij zijn vader ligt maar ook bij hemzelf. Dit was ergens mooi omdat hij niet alle schuld bij zijn vader neerlegt maar aan de andere kant was het ook heel sneu om te lezen dat hij bij sommige dingen, waar hij absoluut het recht heeft om boos te zijn op zijn vader, nog steeds niet boos dúrft te zijn. Hij eindigt zijn verwijten dus vaak op dit soort manieren:

‘And in saying this I would all the time beg of you not to forget that I never, and not even for a single moment believe any guilt to be on your side. The effect you had on me was the effect you could not help having. But you should stop considering it some particular malice on my part that I succumbed to that effect.’

Het aller pijnlijkste uit deze brief was om te lezen wat voor enorme invloed zo’n opvoeding  kan hebben op de persoonlijkheid. Het is niet alleen wat hij vroeger heeft meegemaakt en gewoon ‘los moet laten. De gevolgen van zijn opvoeding hebben hem zijn hele leven gevolg op álle gebieden. Ik kan dit nu niet kort uitleggen, hiervoor moet je de brief  zelf lezen.

Er is een stukje uit de brief over gierigheid. Gierigheid is iets wat ik heel vervelend vind bij personen. Maar ik had er nog nooit over nagedacht zoals Kafka het hier beschrijft. Het dikgedrukte is het belangrijkste maar de context is misschien fijn om het beter te begrijpen. Elli is zijn zusje.

Elli is the only example of the almost complete success of a breaking away from your orbit. When she was a child she was the last person I should have expected it of. For she was such a clumsy, tired, timid, bad-tempered, guilt-ridden, overmeek, malicious, lazy, greedy, miserly child, I could hardly bring myself to look at her, certainly not to speak to her, so much did she remind me of myself, in so very much the same way was she under the same spell of our upbringing. Her miserliness was especially abhorrent to me, since I had it to an, if possible, even greater extent. Miserliness is, after all, one of the most reliable signs of profound unhappiness; I was so unsure of everything that, in fact, I possessed only what I actually had in my hands or in my mouth or what was at least on the way there, and this was precisely what she, being in a similar situation, most enjoyed taking away from me.

Bij dit soort brieven denk ik dat er grofweg twee ‘redenen’ zijn om dit te lezen. Mensen die het lezen omdat ze iets soortgelijks hebben meegemaakt en op zoek zijn naar herkenning en mensen die dit niet hebben meegemaakt maar misschien willen begrijpen hoe het is om zoiets mee te maken.  Maar los van bovengenoemde redenen denk ik dat het heel goed is voor elke ouder (of toekomstige ouder) om deze brief te lezen, om te lezen hoe je je kind NIET moet opvoeden.
Maar aan de andere kant denk ik dat er vrijwel niks aan te helpen is als je al bént zoals Kafka’s vader is. Daarom betwijfel ik ook of het maar iets geholpen zou hebben als zijn vader de brief zou hebben gelezen. Kafka gaf de brief aan zijn moeder, zodat zij het aan zijn vader zou geven. Dat heeft ze echter nooit gedaan, ze gaf het weer terug aan Kafka.

In dit pijnlijke stukje beschrijft hij zelf ook dat zijn vader geen idee heeft van zijn gedrag. Ik vind het zo’n naar idee dat bepaalde mensen zijn zoals Kafka’s vader en er geen enkel idee van hebben:

What was always incomprehensible to me was your total lack of feeling for the suffering and shame you could inflict on me with your words and judgments. It was as though you had no notion of your power. I too, I am sure, often hurt you with what I said, but then I always knew, and it pained me, but I could not control myself, could not keep the words back, I was sorry even while I was saying them. But you struck out with your words without much ado, you weren’t sorry for anyone, either during or afterward, one was utterly defenseless against you.

Wat ik nog verder kwijt wil over deze brief is dat het (overduidelijk) héél erg intiem en persoonlijk is. Het voelt eigenlijk té persoonlijk om te lezen. Bij dit soort dingen vraag ik me altijd af wat de schrijver ervan had gevonden als hij/zij erachter was gekomen dat het door anderen gelezen zou worden. Het voelt eigenlijk alsof ik iets heb gelezen wat ik nooit zou hebben mogen lezen.

Ik wil deze blogpost eindigen met een heel mooi stukje uit de brief:
‘It is, after all, not necessary to fly right into the middle of the sun, but it is necessary to crawl to a clean little spot on Earth where the sun sometimes shines and one can warm oneself a little.’

Dank aan de vertaling door Ernst Kaiser, Eithne Wilkins en Arthur S. Wensinger

Geen categorie