The kurdish poet Sherko Bekas wrote the long poem ‘Butterfly Valley’ in the wake of the chemical attacks on the Kurds in 1988. In the Anfal genocide, two thousand Kurdish villages were destroyed, nearly three hundred chemical attacks were launched, and 100,000 civilians ended up in mass graves. The attack on the city of Halabja, in northern Iraq, in the closing days of the Iran-Iraq War, was not part of the Anfal campaign but its effects were equally devastating, with 5000 of its citizens dying instantly. Thousands more people who were affected by chemical weapons in both Anfal and Halabja died late from cancer and other diseases. Exiled in Sweden at the time, and schocked by the world’s apparent disregard of the attrocities in his homeland, Bekas wrote this powerful lament.

Ik wilde al een tijdje Koerdische poëzie lezen. Helaas kon ik tot mijn frustratie geen boeken vinden geschreven in mijn het kurmancî, de dialect die ik spreek. Gelukkig was er wel deze Engelse vertaling en kon ik zo toch nog Koerdische poëzie lezen. Ik begon aan dit gedicht met als onderwerp een verschrikkelijke gebeurtenis, namelijk de gifgasaanvallen op de Koerden in 1988. Maar ik vind het goed dat hierover geschreven (en dus hopelijk gelezen) wordt.

Dit boekje is één lang gedicht. Zonder het gedicht te beëindigen weet Bekas op een vloeiende manier over te gaan naar andere onderwerpen terwijl er wel een lopend verhaal blijft. Dit vind ik heel erg knap. Met één lang gedicht hoef je ook niet steeds te stoppen na een gedicht voordat je begint aan een nieuwe. Dit doorlezen zonder pauzes zorgt ervoor dat je leeservaring veel intenser is vind ik. Maar aan de andere kant is het hierdoor ook niet iets wat je eventjes oppakt, je moet er echt helemaal voor gaan zitten.

De vertaalster, Choman Hardi, waarschuwt in de introductie al dat dit gedicht misschien voor mensen die niet Koerdisch zijn moeilijk te lezen zal zijn. Sherko Bekas gebruikt complexe poëtische taal met veel verwijzingen naar gebeurtenissen uit de Koerdische geschiedenis, geografische liggingen, bekende Koerdische personen en dichters, Koerdische muziek en oude verhalen etc. De vertaling is 70% van het originele gedicht omdat ze bepaalde stukjes die te ingewikkeld zouden zijn eruit heeft gehaald om het gedicht toegankelijker te maken. De vertaalster gebruikt veel voetnoten om dingen te verduidelijken. Maar alsnog kwam ik er al snel achter dat dit gedicht ook voor mij als Koerd nog steeds te moeilijk is. Dit vond ik erg jammer want hierdoor heb ik uit dit prachtige, verdrietige gedicht niet alles eruit kunnen halen wat er in zit.

Gelukkig waren er ook minder moeilijke stukjes die ik wel goed kon volgen. Sherko Bekas gebruikt simpele, beeldende woorden wanneer hij de horror van gebeurtenissen wil overbrengen. Hieronder een voorbeeld waarin hij schrijft over de verschrikkelijke chaos die achter bleef liggen na de gifgasaanvallen. Toen ik dit had gelezen moest ik het echt even wegleggen voordat ik weer verder kon.

‘Is this a sun-ray’s broken mirror or a girl’s?
And this murdered river
was she a field’s beloved or a boy’s?
And this fallen scream
was it my mother’s scream or a tree’s?
Is this a nipple or a cherry stone?
Is this a burnt cat or my baby?
Is this my father’s head or the bread-pad?
Are these an angel’s fallen wings or a dove’s?
Are these my irises or olives and grapes?
I don’t know how to seperate them from each other,
I don’t know how to seperate
I don’t know how to
I don’t know how
I don’t.’

Het gedicht is geschreven op een verhalende wijze. Naast de verschrikkelijke gifgasaanvallen schrijft hij ook over andere dingen. Bijvoorbeeld hoe het is om te vluchten. Vanuit een ander land de gebeurtenissen uit je vaderland te volgen en het gevoel van machteloosheid dat daarbij komt. Maar ook het niet ontkombare feit dat je kinderen in het nieuwe land niet worden zoals je je had ingebeeld in je eigen land heeft hij heel sterk en confronterend in het gedicht opgenomen.

Ik hoop dat ik dit gedicht opnieuw kan lezen als ik ouder ben en meer kennis heb waardoor ik dit gedicht nog meer zal waarderen. Voor nu leg ik het weg en ga ik op zoek naar meer Koerdische poëzie. Ik wil deze blogpost afsluiten met een korte stukje uit het gedicht dat voor mij heel erg Koerdisch klonk en voelde, zowel de boodschap als hoe het is geschreven.

‘You are standing on this boulder of hope.
You know it is shaky at times but you are standing.
(Stand as you are! A shaky hope
is better than the stable summit of darkness.)’

Dank aan de vertaling door Choman Hardi

Geen categorie