De meest geliefde roman van de godfather van de moderne Japanse literatuur 

Soseki Natsume voltooide Kokoro: de wegen van het hart vlak voor zijn dood in 1916. De roman vertelt het diepmenselijke verhaal van de vriendschap tussen twee naamloze personages: een jonge student en een oudere man die hij ‘Sensei’ (leraar) noemt.

Sensei leeft met zijn vrouw afgezonderd van de buitenwereld, achtervolgd door geheimen uit het verleden. Langzaam maar zeker stelt hij zich open voor de jongeman en vertelt hij over zijn eigen studententijd, waarin dingen zijn voorgevallen die hem al zijn leven lang schuldgevoelens bezorgen.
Kokoro: de wegen van het hart wordt beschouwd als een van de belangrijkste Japanse romans ooit, bekend bij elke scholier en gelezen door iedereen die de nationale literatuur serieus neemt.

Dit boek wilde ik lezen omdat Haruki Murakami het een heel goed boek vindt. Bovendien wilde ik meer Japanse literatuur lezen nadat ik een aantal boeken van Haruki Murakami had gelezen.

Kokoro is opgedeeld in drie delen. De eerste twee delen zijn geschreven vanuit het perspectief van de anonieme student, die terugkijkt op zijn herinneringen in zijn studententijd toen hij een vriendschap had gesloten met een oudere man die hij Sensei (leraar) noemt. Deel drie is vanuit het perspectief van Sensei. Het is een lange brief die Sensei stuurt aan de student en hem (zoals beloofd) zijn geheime verleden verteld.

Ik vind het moeilijk om mijn mening over dit boek te geven omdat het een beetje tegenstrijdig is. Ik vind het echt een meesterwerk. Maar ik moest me soms echt door het boek heen worstelen en meestal is dat alleen wanneer ik een boek gewoon niet goed of niet leuk vind. Ik denk dat dit vooral het geval was omdat er in de eerste twee dele van het boek weinig spanning zit. De eerste twee delen zijn essentieel voor deel drie, maar het is wel een soort van intro op deel drie. Desondanks was het heel interessant om in deel een en twee te lezen hoe de student en Sensei elkaar ontmoetten en hoe het langzaam bloeide tot een bijzondere vriendschap tussen de student en de oudere man.
Bovendien leer je in deze twee delen de interessante student goed kennen. Ook word je nieuwsgierigheid steeds groter, wat is de reden dat Sensei zo’n afgesloten leven leidt? Wie is de vriend die hij elke maand bezoekt? Waarom weet zelfs zijn vrouw niet waarom hij zich zo gedraagt?

De schrijfstijl was simpel, waardoor je soms onterecht suggereert dat het ook oom een simpel boek gaat. Dat was in dit boek absoluut niet het geval. De thema’s in dit boek, liefde, egoïsme en schuld zijn meesterlijk verwerkt. Het laat op een rauwe, pure en menselijke manier zien waar de mens toe instaat is. Het is een erg pessimistisch boek, maar desondanks denk ik wel dat hij de ware aard van mensen naar boven brengt in zijn verhaal. Maar ik zou dit boek dus niet lezen als je zin hebt in iets luchtigs. Twee van deze mooie, maar pessimistische quotes wil ik met jullie delen:

“You seem to be under the impression that there is a special breed of bad humans. There is no such thing as a stereotype bad man in this world. Under normal conditions, everybody is more or less good, or, at least, ordinary. But tempt them, and they may suddenly change. That is what is so frightening about men.”

“I am a lonely man,” he said again that evening. “And is it not possible that you are also a lonely person? But I am an older man, and I can live with my loneliness, quietly. You are young, and it must be difficult to accept your loneliness. You must sometimes want to fight it.”
“But I am not at all lonely.”
“Youth is the loneliest time of all. Otherwise, why should you come so often to my house?”
Sensei continued: “But surely, when you are with me, you cannot rid yourself of your loneliness. I have not it in me to help you forget it. You will have to look elsewhere for the consolation you seek. And soon, you will find that you no longer want to visit me.”
As he said this, Sensei smiled sadly.” 

De aanloop naar het plot was heel goed opgebouwd. De manier waarop je steeds een klein beetje meer weet en alles uiteindelijk samenvalt was perfect.

Soms ergerde ik me aan bepaalde vrouwonvriendelijke en seksistische uitspraken in het boek. Daarna bedacht ik me dat dit boek in 1916 is geschreven en dat het juist realistisch is geschreven, want zo dachten mannen ook over vrouwen in die tijd. In het nawoord legt de vertaler dit ook goed uit. Ik raad je dat ook aan om het nawoord ook goed te lezen, want een aantal andere dingen (over wat er politiek op de achtergrond speelde bijvoorbeeld) worden ook goed verhelderd. Ook is er een woordenlijst achterin het boek die goed van pas kan komen tijdens het lezen (helaas kwam ik hier pas achter toen ik het boek al uit had).

Het verschil tussen het plattelandsleven en het leven in Tokio weet de schrijver goed te beschrijven. Hiermee bedoel ik vooral de sociale verschillen. De afstand die de student voelt naar zijn ouders toe, die weinig weten va het universiteitsleven, hoe je een baan vindt in de stad en wat hun zoon eigenlijk allemaal doet in Tokio was soms aandoenlijk om te lezen.

Ook krijg je tijdens het lezen wat mee over de Japanse cultuur, omstreeks 1900. Bijvoorbeeld over hoe het best vaak voorkwam ouders een zoon (niet de oudste) adopteerden aan gezinnen zonder een zoon wanneer hun zoon nog jong was of later via huwelijk. Dit soort dingen lezen was erg interessant vond ik.

Lees niet verder voor spoilers:

Sensei had zo’n onschuldige kijk op de wereld totdat zijn oom alles voor hem verpestte. Het verhaal over zijn oom was echt verschrikkelijk om te lezen, maar het was nog erger om te lezen hoe door dit gebeuren Sensei zijn vertrouwen in de hele mensheid verloor. Zijn vertrouwen, paranoïde, verbitterdheid en verdriet waren echt meesterlijk geschreven. Hoe dit allemaal leidde tot nog meer verdriet en uiteindelijk tot de dood van zijn vriend en daarna zijn eigen dood was echt afschuwelijk. Hoe één zo’n persoon het leven van een ander totaal kan vernietigen blijft iets waar ik lang over kan nadenken.

Ik vond het hartverscheurend om Sensei’s brief te lezen. Ondanks zijn ‘slechte’ keuze voelde ik niks anders dan medelijden. Hij maakte een grote, maar menselijke fout en daarmee was zijn hele leven getekend. Hoe hij zijn eigen verdriet verwoordde in de brief was erg pijnlijk om te lezen. Zijn kijk op het leven legt hij ook uit en hoewel het een heel pessimistische kijk is op de mensheid begrijp ik hem wel.

De dood van K kwam zo plotseling dat ik even een paar minuten nodig had om het te verwerken. Ik voelde veel sympathie voor K en ik vond hem een bijzonder en interessant personage. Allereerst hoe hij zijn adoptieouders voorloog over zijn studiekeuze. Natuurlijk is dit niet echt ‘goed’ wat hij deed, maar ik vond hem wel bijzonder dapper om zoiets te doen. Hij koos echt voor zichzelf.
Hoe zijn kijk op vrouwen ook veranderde naarmate hij verliefder werd op Juffrouw vond ik mooi om te lezen.
Zijn discipline, zijn overtuiging om zijn zelfgekozen Weg te bewandelen en zijn uitspraak ‘Wie niet de wil heeft zich geestelijk te verbeteren is een dwaas’ waren onder andere dingen die hem zo interessant maakten voor mij. Hij gleed langzaam af van deze idealen toen hij verliefd op Juffrouw, terwijl hij er niks aan kon doen hoe erg hij ook zijn best deed. Als dieptepunt kwam hij erachter dat Sensei de hand had gevraagd van Juffrouw en hoe dit de aanleiding gaf tot zijn zelfmoord was heel aangrijpend. Het hele proces van langzaam afglijden van zijn idealen en zijn persoonlijkheid tot zijn dood was heel erg goed geschreven.

Het feit dat Sensei’s vrouw nooit te weten komt waarom Sensei is geworden zoals hij is vond ik hartverscheurend. Ik voel zoveel medelijden met haar maar ik begrijp Sensei ook dat hij het haar niet wil vertellen. Ik ben heel erg benieuwd hoe haar leven verder gaat na de dood van Sensei (en ook hoe het leven van de student verder gaat) maar helaas komen we dat nooit te weten want het boek eindigt met het eindigen van de brief.

Sensei vertelt in de brief zo kalm en vastbesloten over zijn dood dat het me rillingen gaf. Ik weet niet hoe ik het anders moet verwoorden en ik denk dat het boek moet hebben gelezen om te snappen wat ik bedoel maar het was zo droevig.

Dit boek behoort nu tot een van de beste boeken die ik ken en ik ben heel blij dat ik dit heb gelezen. Ik kijk er naar uit om meer boeken van deze schrijver te lezen. Helaas is niet al zijn werk in het Nederlands vertaald dus ik moet het in het Engels proberen te lezen.

Dank aan vertaling door Luk van Haute

Geen categorie